Lex' Column

Hedendaagse Wonderkinderen

COLUMN 8

HEDENDAAGSE WONDERKINDEREN: LIN-MANUEL MIRANDA

Mij lijkt het vermoeden gerechtvaardigd dat 90% van de mensen die van muziek houden, vinden dat Bach, Handel, Haydn, Beethoven plus later levende componisten van hetzelfde niveau, met een gerust hart muzikale genieen genoemd mogen worden.
Leven er eigenlijk in onze tijd en in het recentste verleden nog wel muzikale genieen?
Natuurlijk! Zowel in de klassieke muziek als in de 'lichte' muziek zijn er muzikale wonderkinderen aan te wijzen.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: naar mijn mening kan ene Lin-Manuel Miranda dit predikaat met gemak waarmaken. Ik vermoed dat bijna iedereen, al is het ongemerkt, wel eens iets van hem gezien of gehoord heeft.
Lin-Manuel Miranda werd op 16 januari 1980 in New York City geboren als zoon van Dr. Luz Towns-Miranda, een klinisch psycholoog en Luis Miranda Jr, een adviseur van de Democratische Partij. Miranda zat op Hunter College Elementary School en Hunter College High School.
En op deze scholen schreef hij zijn eerste musicals.



En ondertussen heeft hij vele libretti, songs, filmscripts en liedteksten geschreven. Meneer kan acteren, regisseren en zingt bovendien ook 'niet onaardig...'
Hier volgt een beknopte opsomming van zijn niet geringe en vaak bekroonde prestaties.
Hij staat bekend als maker van de gigantisch succesvole Broadway-musicals In the Heights (2005) en de 'rap-musical' Hamilton. Deze laatste wordt sinds de Broadway-première in 2015 geprezen als een fenomeen in de popcultuur. Het verdiende de Pulitzerprijs voor drama en werd genomineerd voor een recordaantal van 16 Tony Awards en won daar maar liefst elf van! ,
De opname van de cast van Hamilton stond tien weken bovenaan de Top Rap Albums-hitlijst van Billboard en werd het elfde meest verkochte album rond het jaar 2020. De Hamilton Mixtape, een album met Hamilton-covers van Miranda, bereikte de nummer één in de Billboard 200.
En door... Lin-Manuel Miranda schreef de soundtrack van Disney's prachtige film Encanto (2021), een wijdverbreid commercieel succes.
Hij werkte aan de animatie-musical Moana uit 2016 en hij speelde als Jack in de muzikale fantasie Mary Poppins Returns(2018), waarvoor hij werd genomineerd voor een Golden Globe Award voor Beste Acteur in een Muziekfilm (dit is overigens echt een fantastisch vervolg op de eerste, legendarische Mary Poppins-film). Hij was ook nog 's stemacteur in de prachtige animatiefilm Vivo (2021) én debuteerde als filmregisseur met Tick, Tick...Boom! (2021), een biografisch muzikaal drama over Rent-componist Jonathan Larson.
Ja-ja... niet gering, allemaal, vind u niet? De onderscheidingen die hij als wonderkind binnenharkte zijn niet meer te tillen... pardon... te tellen: drie Tony Awards, drie Grammy Awards, twee Laurence Olivier Awards, twee Primetime Emmy Awards, een Annie Award, een MacArthur Fellowship Award, een Kennedy Center Honor en een Pulitzer Prize...
En gaat u zo maar door... Als dit geen bewijzen zijn van zijn enorme talenten, dan weet ik het ook niet meer.

Wat hem naar mijn mening dus een genie maakt is dat hij alles op het allerhoogste niveau klaarspeelt. Zingen, acteren, schrijven, componeren en regisseren, alles heeft het kenmerk van genialiteit: niet te verbeteren of te evenaren, origineel, naturel en aansprekend.
Als het lukt, probeer dan op z'n minst eens naar Mary Poppins Returns of Vivo te kijken en aanschouw het werk van een hededaags genie!

Mary Poppins Returns: https://www.youtube.com/watch?v=-3jsfXDZLIY
Vivo – Trailer (https://www.youtube.com/watch?v=Cl7p71VT_3Y)

Red hot

De doedelzak en rockmuziek...
(Red Hot Chili Pipers)

Tja... de doedelzak... niet een bijster bekend en populair instrument in Nederland en zeker niet in de Nederlandse muziekbeoefening. In het beste geval weet een oudere pop-liefhebber nog dat Mull of Kintyre, een song van Paul McCartney uit 1977, afsluit met een statig eind verzorgd door een doedelzak-ensemble. De nog oudere liefhebber weet dat er een grappige doedelzak-passage zit in Tea is Famous, een hit uit 1969 van de Nederlandse popgroep Tee Set.

Laatst waren we in Edinburgh, Schotland kerst aan het vieren. Edinburgh is een heel leuke stad: veel resaturants en veel tweed-winkels, dat zijn winkels die prachtige wollen pakken en kilts verkopen.
Ik heb er veel van binnen gezien, tweed-winkels, maar eentje blijft mij bij. Daar hing een groot scherm en op dat grote scherm zag ik zeven mannen gekleed in Schotse kilts. Dat is heel niet gek in Schotland. Maar dit had ik nog nooit gezien en zeker niet gehoord! Het was een rockgroep die rockgeweld met doedelzakgeweld combineerde... gekleed in kilts: The Red Hot Chili Pipers!
Wat een geweldige sound, wat een energie! Het spatte van het scherm af! Ik bleef verbouwereerd naar het scherm staren... en liet het overdonderende geweld van rockklanken, aangevoerd door drie blazers met een ongrijpbaar virtuoze speeltechniek maar even rustig over mij heen komen...
The Red Hot Chili Pipers, hoe verzin je het?! Als dat geen humor is?
Ik heb natuurlijk meteen de dvd Blast Live gekocht (ja, dat kan nog in Engeland. Hangaars vol cd's en dvd's... geen Nederlands getrut over streaming en dergelijke...), een registratie van een optreden met covers van popsongs van Avici, Deep Purple en Queen, slim gemixt met fraaie Schotse traditionals en dansmuziek.
Als dit geen geweldige manier is om je eigen cultuur te koesteren en in een hedendaags jasje te steken, dan weet ik het ook niet meer. Dat zou in de Nederlands volkscultuur wellicht wat moeilijker gaan: de klompendans begeleid door een pommer en een elektrische draailier ...
Een dag later waren we opnieuw in een wolwinkel en daar paste een Koreaans meisje net een mooi wollen jasje. Ik vertelde enthousiast aan de verkoopster dat ik The Chili Pipers had gezien en gehoord. Het Koreaanse meisje mengde zich lachend in het Engels in het gesprek en zei dat ze dacht dat ze kaartjes voor een concert van The Red Hot Chili Peppers had besteld. Ze ontdekte later dat het hier eigenlijk om The Red Hot Chili Pipers ging.
Het concert ging door heftige regenval niet door.
Ze zal dus nooit weten wat ze gemist heeft...

Website:
https://rhcp.scot/gigs/

Blast Live
https://www.youtube.com/watch?v=SdF-HAVVp4s

Insomnia (met Schotse dansdames)
https://www.youtube.com/watch?v=7uqoJ1_spiQ

Eleonor Rigby

ELEANOR RIGBY
'All The Lonely people'
 
Na 50 jaar was het tijd om eindelijk eens naar Liverpool te gaan om een Beatles Tour te ondernemen. Beetje laat, wellicht... maar als eeuwige Beatles-fan kom je hier natuurlijk niet onder uit.
Liverpool eert zijn vier, inmiddels legendarische, zonen op onontkoombare wijze: overal souvenirswinkeltjes, de herbouwde, beroemde Cavern Club (waar The Beatles ooit begonnen) en een flink aantal beelden.
Eén van die beelden in het centrum is die van Eleanor Rigby, geinspireerd door een indrukwekkende song van The Beatles. Het beeld is niet alleen een Beatles-eerbetoon, maar ook een 
voortdurende verwijzing naar en een herinnering aan mensen die veel van hun levensdagen alleen, en vaak in depressie en eenzaamheid hebben doorgebracht.
 
Paul McCartney, de componist, bedacht de melodie voor Eleanor Rigby terwijl hij experimenteerde op zijn piano. De naam van de hoofdrolspeler die McCartney aanvankelijk koos, was niet Eleanor Rigby, maar Miss Daisy Hawkins. McCartney: 'De eerste paar maten kwamen vanzelf in mij op  samen met de zin - 'Daisy Hawkins picks up the rice in a church where a wedding has been.' Ik weet niet waarom ... Ik kon niet veel meer bedenken, dus legde ik het een dag weg. Later kwam de naam 'Father McCartney' in me op - en 'all the lonely people'. Maar ik dacht dat mensen zouden denken dat dit over  mijn vader zou gaan, dus ik bladerde door het telefoonboek en ik koos de naam McKenzie.'

McCartney heeft aanvankelijk steeds ontkend dat Eleanor Rigby en father McKenzie bestaande personen waren. Later is er echter een grafsteen ontdekt op de begraafplaats van St. Peter's Parish Church in Liverpool met de naam Eleanor Rigby. Uit een archief bleek op enig moment dat zij in 1911 werkzaam is geweest in een ziekenhuis aldaar. Dit document uit het archief werd een aantal jaren geleden overigens voor 115.00 Engelse ponden op een veiling verkocht.
Ook is er in de buurt van haar gedenksteen een steen met de naam McKenzie gevonden.

Paul McCartney en John Lennon woonden vlakbij deze begraafplaats en hebben elkaar ook daar ontmoet. McCartney wandelde regelmatig over deze begraaplaats, maar zei destijds dat hij zich absoluut haar naam niet kon herinneren.  Wel stelde hij later dat de naam-bijdragen wellicht zijn toe te schrijven aan de werking van zijn onderbewustzijn.

De song Eleanor Rigby gaf in één keer de popmuziek uit de jaren zestig een schop omhoog in kwaliteit en appreciatie. Grote namen als Leonard Bernstein (West Side Story) lieten zich lovend over deze song uit.
Voor de Beatles-fans was het echter een 'afhaker' of een grote vernieuwing. Maar evenals na de release van Strawberry Fields Foréver zou de popmuziek niet meer hetzelfde zijn.

Het is toch warempel mooi als iemand met zijn/haar muziek meteen maar een groot terrein bestrijkt? Bij Eleanor Rigby pakten de mannen van The Beatles niet alleen een sociaal-psychologisch onderwerp op indringende wijze aan, maar gaven ze ook de popmuziek (weer) een bruisende injectie met als gevolg een tot in onze dagen merkbare richtingsverandering en kwaliteitsverhoging.

Lex Hakker

Fire Saga

Eurovision Song Contest: The Story of Fire Saga

De meeste Europeanen krijgen bij het horen van de naam 'IJsland' beelden binnen van machtige, besneeuwde bergen, ijsvlaktes, forse watervallen en lage temperaturen. Dat klopt ook wel. Een kleinere groep weet dat het weer daar volstrekt onvoorspelbaar is, dat de hoofdstad Reykjavik heet en dat je met een beetje geluk het wereldberoemde, groeneNoorderlicht kunt spotten.
Weinig mensen weten echter dat de, weliswaar kleine, IJslandse filmindustrie juweeltjes van thriller/detectives aflevert, waarvan de meeste -gelukkig- op Netflix te zien zijn. Bijvoorbeeld Trapped, Entrapped, Brot (The Valhalla Murders) en Case, om er slechts enkele te noemen. Maar daar gaat het hier allemaal niet over. Deze column wil het hebben over de, inmiddels wereldwijd beroemde IJslandse cultfilm uit 2020: Eurovision Song Contest: The Story of Fire Saga.
In deze uiterst lichtvoetige en komische film wordt het Eurovisie Songfestival en de IJslandse muzikale bijdrage op een intelligente en vileine manier op de hak genomen.
In de film wordt Lars Erickssong (Will Ferrell) gevolgd die met zijn jeugdvriendin Sigrit Ericksdóttir (Rachel MacAdams) met alle geweld mee wil doen aan het Eurovisie Songfestival.|Uiteraard levert dit allerlei onverwachte en onwenselijke situaties op die echter met veel inventiviteit en humor het hoofd geboden worden.
De muziek is van een ongehoord hoog niveau en het uiteindelijke lied waar het duo mee meedoet is genomineerd door het Amerikaanse 93rd Academy Awards als Best Original Song.

Naast Will Ferrell en Rachel MacAdams, spelen Pierce Brosnan (nu niet als James Bond) en Demi Lovato mee.
Maar het allerleukste detail van deze film is dat mijn partner en ik naar de film zaten te kijken en dat we opeens een hele goede bekende in beeld zagen. Het was de musical-acteur Milan van Weelden als de 21th Century Viking. Hij is een collega van mijn partner en was ooit een student van mij aan het Rotterdams Conservatorium. Milan vertelde ons later dat hij niet eens serieus geauditeerd had voor deze film, maar alleen op het verzoek van zijn manager een maf filmpje van zichzelf naar de producers had gestuurd. Als je Milan in de film ziet, snap je ook wel waarom hij het rolletje kreeg. Hij was gewoon zichzelf, zo zag hij er toen uit...

filmmuziek

FILMMUZIEK

Je hoort het vaak niet, ook al kijk je ernaar... filmmuziek...
Over dit ongrijpbare fenomeen valt erg veel te zeggen (en te schrijven). Toch blijft het iets abstracts hebben, iets ondefinieerbaars. Waarom, bijvoorbeeld, is de ene film-soundtrack wereldberoemd en bekend bij heel veel mensen en wordt een andere (vaak toch ook een heel goede) nauwelijks opgemerkt.
In deze column wil ik drie film-soundtracks, die voor mij persoonlijk op d'een of d'andere manier iets opvallends hebben, in de schijnwerpers zetten.

'HOME ALONE'- John Williams
Iedereen kent het werk van de Amerikaanse componist John Williams.
Hij heeft voor een groot aantal veelgeprezen en populaire films gecomponeerd, waaronder de Star Wars-Saga, Jaws, E.T. de Extra-Terrestrial, de eerste twee Home Alone-films, de Indiana Jones-films, de eerste twee Jurassic Park-films, Schindler's List en de eerste drie Harry Potter-films.
Maar Williams heeft ook veel muziek gejat. In al zijn werk zijn citaten van de klassieke meesters aan te wijzen. Maar Williams maakt het wel erg bond met zijn soundtrack van Home Alone. Daar speelt hij het klaar om gewoon bijna letterlijk Tjakovsky's Notenkraker Suite te kopieren. Zowel qua sfeer, orkestratie als qua melodieën. Op YouTube staat een fantastisch filmpje waarin beide muziekwerken heel knap verbonden zijn en naadloos in elkaar overlopen. Naar mijn mening verbluffend goed gejat, John!
https://www.youtube.com/watch?v=0ZLakz40_YY

'SHUTTER ISLAND' – Diverse componisten
Een bijzondere film met een bijzondere soundtrack is Shutter Island van regisseur Martin Scorsese, met o.a. Leonardo DiCaprio in een van de hoofdrollen.
Deze film heeft geen originele score. In plaats daarvan creëerde Scorsese's oud-medewerker Robbie Robertson (The Band) en de Engelse componist John Powell een samenstelling van eerder opgenomen hedendaags klassiek- en popmateriaal om in de film te gebruiken. Op de soundtrack zijn onder andere te horen werk van John Cage, György Ligeti, Morton Feldman, John adams en Giacinto Scelsi.
Een verbluffend goede film met een verbluffend originele soundtrack.
https://www.youtube.com/watch?v=5iaYLCiq5RM (trailer)



'BRIDGERTON' – Netflix TV-serie (diverse componisten)
Bridgerton is een Amerikaanse historisch-romantische streaming televisieserie gemaakt door Chris Van Dusen voor Netflix, gebaseerd op de gelijknamige boekenreeks van Julia Quinn.
De serie was en is erg succesvol over de hele wereld, ondanks het gegeven dat de invulling van de karakters mij wel erg aan een cartoon-achtige opzet doet denken...
De muziekjes die gebruikt worden in deze serie zijn hele fraaie klassieke arrangementen van hedendaagse popsongs. Men hoort in een uitvoering van o.a. strijkers-ensemble Duomo songs van Pink, Alanis Morissette en Nirvana.
De songs zijn zo kundig gearrangeerd en vertolkt dat ze volledig in de sfeer van de filmbeelden passen en de handelingen perfect muzikaal illustreren.

©Lex Hakker, 2023

_____________________________________________________________________________________________________

Lex' Column
Songteksten en songtitels: verhulling en onthulling...

Hoewel we allemaal in meer of mindere mate met taal kunnen omgaan, is taal verre van een gemakkelijk verschijnsel. Taal kan onthullen of verhullen. Taal kan ons iets leren of ons iets op de mouw spelden. In songteksten wordt van beide mogelijkheden regelmatig gebruik gemaakt. Het leek mij nou leuk om in deze column een paar voorbeelden van 'verhulling' te analyseren. Ik heb voor populaire Engelstalige titels gekozen, waarvan het vrij zeker is dat titel en teksten iets anders inhouden dan dat zij suggereren.

Hotel California – The Eagles

Deze gigantische hit van The Eagles gaat niet over een LSD-trip of een bordeel en is geen neerslag van een nachtmerrie of horror-film. Volgens Joe Walsh, gitarist van The Eagles gaat het over het gegeven dat in het hippie-tijdperk (eind 1960-begin 1970) vele jongeren en kunstenaars naar Californië wilden, om deel uit te maken van allerlei kunststromingen die daar plaatsvonden en de verworven vrijheden aldaar wilden proeven. Velen gingen echter net zo snel als ze kwamen... Californië leek wel een doorgangshuis met korte verblijven, vandaar de vergelijking met een hotel.

Refrein:
Welcome to the Hotel California
Such al lovely place
Such a lovely face
Plenty of room at Hotel California
Any time of year
You can find it here
https://genius.com/Eagles-hotel-california-lyrics

_________________________

Every Breath You Take – Sting

Deze song hoor je veel op bruiloften. Beetje raar eigenlijk, want zo liefdevol is de tekst helemaal niet. Het is eigenlijk een stalk song. Iemand die z'n ex allerlei enge beloftes doet als zij hem zou verlaten. Het is in de tekst duidelijk een opsomming van acties die stalkers plegen te ondernemen in voornoemd geval:

Every breath you take
Every move you make
Every bond you break
Every step you take
I'll be watching you

In de bridge (het contrasterende middendeel), wordt gelukkig toch ook nog even in de psyche van de stalker gekeken om een en ander een soort van te rechtvaardigen...
https://www.azlyrics.com/lyrics/police/everybreathyoutake.html_________________________

Your Love Still Brings Me To My Knees – Marcia Hines

Als je de tekst globaal leest zou je denken dat het een liefdes-song is, maar dit kan niet anders dan een reli-song zijn. De beelden die de zinnen oproepen zijn, naar mijn mening, wel erg religieus. Dit zing je niet zo over een geliefde, dit gaat net ietsje verder, dit is devotie. Dit zing je over of voor iemand als Jezus (en daar is op zich niets mis mee, natuurlijk).

Your love still brings me to my knees,
From day to day you fill my needs.
The dream that burns within my heart will never die. No no.
I bless the day you came along.
You turned my life into a song.
There is no greater love and there will never be...
You're the only one.
Your love still brings me to my knees (Every night & every day)
From day to day you fill my needs.
Your love still brings me to my knees
Your love is killing me.
https://www.flashlyrics.com/lyrics/marcia-hines/your-love-still-brings-me-to-my-knees-16

_________________________

Fall on Me – Andreas en Matteo Bocelli

Ook een song met reli-inslag is het prachtige Fall on Me, te horen tijdens de aftiteling van de film The Nutcracker and the Four Realms.

De tekst beschrijft de wens naar een religieuze eenwording met Jezus, terwijl de film over een jong meisje gaat, genaamd Clara, die van haar peetvader op kerstavond een pop in de vorm van een notenkraker krijgt. Als het meisje later op de avond klokslag twaalf uur gaat kijken naar de pop, komt ze terecht in een magische wereld waarin een oorlog woedt tussen peperkoeksoldaten en een leger muizen... tja...

Fall on me
With open arms
Fall on me
From where you are
Fall on me
With all your light
With all your light
With all your light

Ook deze woorden gebruik je niet voor een een-op-een-relatie met een mens. Deze beschrijvingen gaan dieper.
https://www.songteksten.nl/songteksten/997394/andrea-bocelli/fall-on-me.htm

_________________________

You Can't Stop the Girl – Bebe Rexha

Een krachtige song, die onderdeel is van de soundtrack van de Disney-film uit 2019 Maleficent: Mistress of Evil.
De film gaat over een complex onderzoek naar familiebanden door de vrouwelijke hoofdpersoon. De woorden van de song zijn een onmiskenbaar pleidooi voor de kracht van de vrouw. Een paar schijnbaar eenvoudige, maar goed geformuleerde zinnen, vormen een niet mis te verstane aanklacht tegen de onderdrukking en onderschatting van de vrouw:

They tryna take our voices
They tryna make our choices
So we scream loud, loud, loud
And, oh, I know you feel the lightnin'
And it's so excitin'
So, here we come
https://www.lyrics.com/lyric/36550240/Bebe+Rexha/You+Can%27t+Stop+The+Gi_________________________

Blackbird – The Beatles

Je zou kunnen denken dat dit bekende lied over een merel gaat, maar niets is minder waard. De tekst gaat over een donkere vrouw die moed wordt toegezongen ten tijde van de rassenstrijd in de jaren 60 in de zuidelijke staten van Amerika:

Blackbird singing in the dead of night
Take these broken wings and learn to fly
All your life

You were only waiting for this moment to arise
https://genius.com/The-beatles-blackbird-lyrics

_________________________

Tot zover een korte opsomming met voorbeelden van 'verhulling' door songtitels en songteksten. Er zijn er vast nog veel meer.

Nu nog even snel afsluiten met songteksten die in hun oorspronkelijke context zeker niet betekenen waar ze later voor gebruikt zouden worden. Bijvoorbeeld de keuze van True Colors, de eeuwige hit van Cindy Lauper, als muziek bij een wasmiddel-commercial. Of 21st Century Schizoid Man van King Crimson voor een hyper-hedendaags ogende commercial van Paco Rabanne die ons de coole, moderne man in de 21e eeuw laat zien. Terwijl de originele tekst over een nogal gestoorde man in een nogal gestoorde tijd gaat. Ook heeft Door de wind van Stef Bos, gebruikt ter ondersteuning van het 75-jarig jubileum van de ANWB, helemaal niets te maken met mobiliteit...

Maar ja, dit zijn vast dezelfde mensen die Je mond gelooft z'n ogen niet! voor een jam bedenken... of Haal meer uit je haar! voor een shampoo/conditioner...

©Lex Hakker, 2022

SONGTEKSTEN EN SONGTITELS

Lex' Column juni 2022

Songteksten en songtitels: verhulling en onthulling...

Hoewel we allemaal in meer of mindere mate met taal kunnen omgaan, is taal verre van een gemakkelijk verschijnsel. Taal kan onthullen of verhullen. Taal kan ons iets leren of ons iets op de mouw spelden. In songteksten wordt van beide mogelijkheden regelmatig gebruik gemaakt. Het leek mij nou leuk om in deze column een paar voorbeelden van 'verhulling' te analyseren. Ik heb voor populaire Engelstalige titels gekozen, waarvan het vrij zeker is dat titel en teksten iets anders inhouden dan dat zij suggereren.

Hotel California – The Eagles

Deze gigantische hit van The Eagles gaat niet over een LSD-trip of een bordeel en is geen neerslag van een nachtmerrie of horror-film. Volgens Joe Walsh, gitarist van The Eagles gaat het over het gegeven dat in het hippie-tijdperk (eind 1960-begin 1970) vele jongeren en kunstenaars naar Californië wilden, om deel uit te maken van allerlei kunststromingen die daar plaatsvonden en de verworven vrijheden aldaar wilden proeven. Velen gingen echter net zo snel als ze kwamen... Californië leek wel een doorgangshuis met korte verblijven, vandaar de vergelijking met een hotel.

Refrein:
Welcome to the Hotel California
Such al lovely place
Such a lovely face
Plenty of room at Hotel California
Any time of year
You can find it here
https://genius.com/Eagles-hotel-california-lyrics

_________________________

Every Breath You Take – Sting

Deze song hoor je veel op bruiloften. Beetje raar eigenlijk, want zo liefdevol is de tekst helemaal niet. Het is eigenlijk een stalk song. Iemand die z'n ex allerlei enge beloftes doet als zij hem zou verlaten. Het is in de tekst duidelijk een opsomming van acties die stalkers plegen te ondernemen in voornoemd geval:

Every breath you take
Every move you make
Every bond you break
Every step you take
I'll be watching you

In de bridge (het contrasterende middendeel), wordt gelukkig toch ook nog even in de psyche van de stalker gekeken om een en ander een soort van te rechtvaardigen...
https://www.azlyrics.com/lyrics/police/everybreathyoutake.html_________________________

Your Love Still Brings Me To My Knees – Marcia Hines

Als je de tekst globaal leest zou je denken dat het een liefdes-song is, maar dit kan niet anders dan een reli-song zijn. De beelden die de zinnen oproepen zijn, naar mijn mening, wel erg religieus. Dit zing je niet zo over een geliefde, dit gaat net ietsje verder, dit is devotie. Dit zing je over of voor iemand als Jezus (en daar is op zich niets mis mee, natuurlijk).

Your love still brings me to my knees,
From day to day you fill my needs.
The dream that burns within my heart will never die. No no.
I bless the day you came along.
You turned my life into a song.
There is no greater love and there will never be...
You're the only one.
Your love still brings me to my knees (Every night & every day)
From day to day you fill my needs.
Your love still brings me to my knees
Your love is killing me.
https://www.flashlyrics.com/lyrics/marcia-hines/your-love-still-brings-me-to-my-knees-16

_________________________

Fall on Me – Andreas en Matteo Bocelli

Ook een song met reli-inslag is het prachtige Fall on Me, te horen tijdens de aftiteling van de film The Nutcracker and the Four Realms.

De tekst beschrijft de wens naar een religieuze eenwording met Jezus, terwijl de film over een jong meisje gaat, genaamd Clara, die van haar peetvader op kerstavond een pop in de vorm van een notenkraker krijgt. Als het meisje later op de avond klokslag twaalf uur gaat kijken naar de pop, komt ze terecht in een magische wereld waarin een oorlog woedt tussen peperkoeksoldaten en een leger muizen... tja...

Fall on me
With open arms
Fall on me
From where you are
Fall on me
With all your light
With all your light
With all your light

Ook deze woorden gebruik je niet voor een een-op-een-relatie met een mens. Deze beschrijvingen gaan dieper.
https://www.songteksten.nl/songteksten/997394/andrea-bocelli/fall-on-me.htm

_________________________

You Can't Stop the Girl – Bebe Rexha

Een krachtige song, die onderdeel is van de soundtrack van de Disney-film uit 2019 Maleficent: Mistress of Evil.
De film gaat over een complex onderzoek naar familiebanden door de vrouwelijke hoofdpersoon. De woorden van de song zijn een onmiskenbaar pleidooi voor de kracht van de vrouw. Een paar schijnbaar eenvoudige, maar goed geformuleerde zinnen, vormen een niet mis te verstane aanklacht tegen de onderdrukking en onderschatting van de vrouw:

They tryna take our voices
They tryna make our choices
So we scream loud, loud, loud
And, oh, I know you feel the lightnin'
And it's so excitin'
So, here we come
https://www.lyrics.com/lyric/36550240/Bebe+Rexha/You+Can%27t+Stop+The+Gi_________________________

Blackbird – The Beatles

Je zou kunnen denken dat dit bekende lied over een merel gaat, maar niets is minder waard. De tekst gaat over een donkere vrouw die moed wordt toegezongen ten tijde van de rassenstrijd in de jaren 60 in de zuidelijke staten van Amerika:

Blackbird singing in the dead of night
Take these broken wings and learn to fly
All your life

You were only waiting for this moment to arise
https://genius.com/The-beatles-blackbird-lyrics

_________________________

Tot zover een korte opsomming met voorbeelden van 'verhulling' door songtitels en songteksten. Er zijn er vast nog veel meer.

Nu nog even snel afsluiten met songteksten die in hun oorspronkelijke context zeker niet betekenen waar ze later voor gebruikt zouden worden. Bijvoorbeeld de keuze van True Colors, de eeuwige hit van Cindy Lauper, als muziek bij een wasmiddel-commercial. Of 21st Century Schizoid Man van King Crimson voor een hyper-hedendaags ogende commercial van Paco Rabanne die ons de coole, moderne man in de 21e eeuw laat zien. Terwijl de originele tekst over een nogal gestoorde man in een nogal gestoorde tijd gaat. Ook heeft Door de wind van Stef Bos, gebruikt ter ondersteuning van het 75-jarig jubileum van de ANWB, helemaal niets te maken met mobiliteit...

Maar ja, dit zijn vast dezelfde mensen die Je mond gelooft z'n ogen niet! voor een jam bedenken... of Haal meer uit je haar! voor een shampoo/conditioner...

©Lex Hakker, juni 2022

Lex' column maart 2017

ZANGVERENIGINGEN EN POPMUZIEK...

Column maart 2017
Er wordt wat afgezongen in Nederland... en zingen is goed voor eenieder! Dat is inmiddels wel dik aangetoond. Om alle vocale aspiraties uit te dragen zou een karaoke-bar natuurlijk de gelegenheid bij uitstek zijn, maar in Nederland doen we dat niet zo snel. Dat vinden we een toch beetje raar. In het buitenland, dan wagen we ons wel eens aan een liedje...

Maar in ons plezierige landje sluiten we ons bij voorkeur aan bij een koor. En da's natuurlijk een heel goed alternatief.

Er zijn naast de 'klassieke' koren, die trouwens ooit 'zangverenigingen' heetten, heel veel koren die zich bezighouden met de zg. 'Lichte Muziek'. Overigens een enigszins discutabele term, daar het in feite een Germanisme is ('Leichte Musik') en bovendien een simplificatie, want de muziekstijlen die daar onder vallen, zoals de jazz en de pop, zijn in essentie helemaal niet zo 'leicht'.

Pop- en rockmuziek zijn inmiddels niet meer weg te denken uit de samenleving. Vanaf de jaren '60 tot heden zijn de belangstelling en beoefening explosief toegenomen. Dit resulteerde niet alleen in een muziekindustrie die jaarlijks miljarden euro's omzet, maar ook in een grote toename van vocalisten, bandjes en... popkoren! Maar popmuziek en zangverenigingen... is dat nou wel zo'n overtuigende combi?



Piano versus mp3's

Pop en rock zijn in de basis energieke, expressieve muziekstijlen. Volume en kracht zijn een belangrijk onderdeel van de zeggingskracht. Er zijn echter veel popkoren die zich alleen door een pianist laten begeleiden. Bij een 'klassiek' koor weten we eigenlijk niet beter. Daar is 't geëigend. Maar bij een popkoor worden vele songs pijnlijk tekort gedaan met slechts een piano-begeleiding, hoe goed ook gespeeld.

Een pianobegeleiding kan prima volstaan bij een ballad, maar bij een stevig rock- of popstuk is het toch een soort van behelpen. Een popsong moet knallen, energie genereren en distribueren. Dat is de aard van popmuziek. Met een band of met een goedgemaakte mp3-begeleiding kom je al veel dichter bij de oorspronkelijke kracht en bedoeling van de popmuziek. De veel gehoorde klacht dat een mp3-begeleiding strak en statisch zou zijn en dat het de dynamiek van het koor afvlakt kan ik niet beamen. Een goede dirigent weet juist van de intrinsieke dynamiek van de mp3, gecombineerd met het arrangement, een artistiek en creatief gebruik te maken.

Kleding

Pop en mode hebben altijd een connectie gekend. Pop en rocksterren zijn vaak mode-trendsetters. De kleding bij popkoren is echter vaak uniform en niet altijd modieus of sprankelend. Ook een klassieke erfenis. Waarom nemen vele popkoren deze traditie zomaar over? Allemaal een roze, rood of blauw bloesje met een sjaaltje aan is misschien wel een uniform, maar heeft toch weinig met popmuziek te maken?

En dan de onvermijdelijke blauwe spijkerbroek! Een spijkerbroek lijkt rock, maar dan moet je er wel eerst iets creatiefs mee doen! Scheuren erin, verf erop of patches erop naaien.

Ooit gaven de Les Humphries Singers en Michael Fugain et le Big Bazar leuke voorbeelden van kleurige zangcollectieven. Het zag er vrolijk en ongedwongen uit. Ja, zult u zeggen, dat was toch in de jaren '70? Zeker! Maakt toch niet uit?! Waarom zou dat nu niet meer mogen of kunnen?


Blending...

'Sound' is eveneens een zeer belangrijk ingrediënt van pop- en rockmuziek. 'Sound' is kenmerk, 'sound' is zeggingskracht. Ik geloof daarom ook niet dat een klassieke benadering van een koorklank heilzaam is voor de popmuziek. Allemaal dezelfde 'oh' of 'ah' studeren met eenzelfde mondstand maakt nog geen goede pop- of rocksound. Het is niet heel waarschijnlijk dat de mannen van bijvoorbeeld The Beach Boys, The Eagles, The Beatles en Crosby, Stills and Nash bezig waren om allemaal dezelfde 'oh's' en 'ah's' te zingen. Deze samenzang-iconen zochten naar iets anders. Die zochten naar 'blending', het mixen tot een krachtige sound van hun eigen oorspronkelijke stemmen. Het creëren van een krachtige sound is een optelsom van verschillende stemmen, niet van gelijke stemmen.
Door goed gebruik van de eigen, natuurlijke stem (goed zangles!), waarbij elke zanger zijn/haar eigen geluid houdt, krijgt een koor een uniek karakter.

Een dirigent zou eigenlijk nooit de natuurlijke stemmen van de koorzangers willen veranderen en ze laten klinken als één stem... bij voorkeur juist niet!


Dirigent

En over de dirigent gesproken: een dirigent heeft bij een popkoor zeer duidelijk een andere functie dan bij een 'klassiek' koor. De maat slaan, ok! Maar niet het hele stuk. Tempo bepalen: zeker! Maar niet als er een bandje meespeelt of een mp3 de zangers begeleidt.

Als het koor eenmaal gaat, hoeft een dirigent (net als bij een big band), eigenlijk in principe alleen maar de zangers door de moeilijkere passages heen te helpen: eventuele ritenuto's, fermates e.d. Ze weten over 't algemeen heel goed wat ze moeten doen (of laten).

Een dirigent zou wel altijd, eventueel met een rustgevende glimlach, controlerend en observerend aanwezig moeten zijn.

En hoe moeilijk is het om na een handvol repetities een arrangementje uit het hoofd te dirigeren?

Het ziet er toch niet heel swingend uit als de score op de muziekstandaard blijft staan tijdens een optreden?


Coda

In ons land is het onderscheid tussen een 'zangvereniging' en een popkoor niet altijd heel goed waar te nemen. Een popkoor hoort niet alleen maar een vlotte uitvoering van een 'zangvereniging' te zijn.

De essentie van pop-/rockmuziek is durf en explosieve zeggingskracht. Dat moet een popkoor uitdragen, niet alleen in kleding, presentatie, maar vooral in sound... niet zingen als nonnen, maar bulderen als kanonnen...!


Lex Hakker

maart 2017

(m.d.a. Annemiek Hammer)


Links:

popkoor 2B2GETHER / Capelle a/d IJssel


(vanaf 01:06 min.)

'You Give Love a Bad name' (Voices4Life Festival 2016)
https://www.youtube.com/watch?v=xgtm_ocO4Ow

'Hallelujah'
https://www.youtube.com/watch?v=m0FKtNuUKKk&feature=youtu.be

Column mei 2015

Lex' Column
'Improvisatie / stembevrijding: de (valse) schaamte voorbij...'

De menselijke stem heeft mij mijn hele leven al gefascineerd, letterlijk en figuurlijk in alle toonaarden. Het heldere stemgeluid van de jonge verpleegster (ik was toen 5 jaar en lag in het ziekenhuis) hoor ik nog in mijn geestesoor. Uit de jaren '50 blijven zangers als Frankie Laine en Guy Mitchell nog steeds onderdeel uitmaken van mijn 'auto-repertoire' (tijdens hun succes-periode was ik niet ouder dan 4 jaar!). In de jaren '60 plantten John Lennon, David Clayton-Thomas, Terry Kath en Terry Reid hun stemgeluid onuitwisbaar in mijn geheugen. In deze tijd zijn het Gavin DeGraw, Alanis Morissette, maar ook operazangers als Anna Netrebko (de nieuwe Callas?) en de Amerikaan Thomas Hampson die mijn ziel rechtstreeks doorboren...
Wat is dat toch met die menselijke stem? En vooral in relatie met de menselijke emoties? Vele meningen en theorieën doen de ronde. Het lijkt een enorm terrein en er valt nog steeds veel te ontdekken. Zelf doe ik, op mijn eigen bescheiden manier, voortdurend fascinerende ontdekkingen op dit gebied.

Stembevrijding
Sinds de jaren '80 is 'stembevrijding' in opkomst. In grote lijnen omvat dit de gedachte dat emotionele, psychische en zelfs fysieke, blokkades verminderd of geneutraliseerd kunnen worden door 'bevrijding' van de opgesloten stemklank. Slimme en onconventionele oefeningen worden hierbij toegepast. In Nederland zijn daar onder meer Maurice Willems, Marjolein Koetsier en Jan Kortie als stemcoach actief mee bezig.
Het Roy Hart Theatre, gesitueerd in Zuid-Frankrijk, heeft inmiddels vele jaren ervaring met stembevrijding in groepsverband. Met diepgaande oefeningen, die zowel geestelijk als fysiek het nodige vergen, wordt er flink gegraven in het innerlijk van de mens. Het uitgangspunt is dat de stem de expressie is van de gehele persoonlijkheid. Als men door opvoeding, culturele beperkingen en pijnlijke ervaringen een gedeelte van de persoonlijkheid ontkent, wegstopt, dan vindt dat zijn neer- en weerslag in het stemgebruik en stembereik.

Improvisatie
Met bepaalde oefeningen om de stem te bevrijden wordt er eigenlijk ongemerkt en wellicht ook ongewild, een directe verbinding gemaakt met 'improvisatie'. Maar vocaal improviseren, met name in groepsverband is geen makkelijke aangelegenheid. Improvisatie, zoals dat in een jazz- of popcollectief gebeurt, is hiermee ook niet te vergelijken. Binnen laatstgenoemde stijlen liggen de structuren en kaders voor improvisatie min of meer vast en de meeste improvisatoren moeten ook hun materiaal goed kennen: toonladders, akkoorden, etc.
Improvisatie met grotere vocale ensembles is mede daarom aanzienlijk lastiger. Zangers zijn in het algemeen niet getraind om te improviseren en amateur-koorzangers (zo goed als) zeker niet. Toch valt er op dit terrein veel toe te passen, te ontdekken en dus te winnen.
Met een speciale en effectieve benadering kan improviseren met koren een hele leuke, aangename en verfrissende ervaring zijn. Om nu te zeggen dat het ook een therapeutische werking heeft, gaat misschien wat ver. Maar dat het een andere kijk op de stem en het stemgebruik kan geven, da's wel duidelijk. Het kan een klankbeleving opleveren die totaal anders is dan men gewend is. Men hoort geluiden en melodieën van zichzelf en van een mede-koorleden, die waarschijnlijk nog niet eerder gehoord werden. Toch een soort 'stembevrijding'?

'Sounds On The Spot'
Als arrangeur en songcoach valt het mij al jaren op dat veel (koor)zangers 'vast' zitten in hun lijf en toch ook wel vaak met hun stem. Mijn eeuwige interesse in de stem, de relatie tot het lichaam en mijn eigen ideeën over 'expressie' resulteerde op enig moment in de totstandkoming van twee workshops voor koren. Tijdens mijn workshops 'BodyPercussion' is vaak te zien dat men niet zo gewend is om het lichaam te 'voelen' en te 'controleren'. De moeite die men moet doen om de ledematen enigszins te coördineren, leidt vaak tot onthutste gezichten en hilarische bewegingen (gelukkig kunnen ze er zelf ook om lachen...).
Met stemgebruik, zelfs bij het zingen van een melodie, lijkt dat min of meer hetzelfde te zijn. Bij de oefeningen en technieken die toegepast worden bij mijn improvisatie-workshop 'Sounds on the Spot' is het voor veel zangers in het begin moeilijk om zichzelf te 'vergeten' en zich flink hoorbaar te uiten. Vooral dynamische uitersten en andere geluiden dan een 'zangstem' leveren aanvankelijk aarzelende pogingen en verbaasde gezichten op. Later zei mij een oudere workshop-deelnemer: 'Het is allemaal valse schaamte en die moet je voorbij...'.
Precies! Want 'expressie', zeggingskracht heeft meer nodig dan een welluidende stem. Het gaat om de uiting gevoed door de aanwezige innerlijke kracht. Iets durven neer te zetten, een verhaal durven te vertellen. Die expressie gaat voorbij de beperking opgelegd door een vaak betuttelend en beknottend ego.
En als het lukt om die energie te activeren, als is 't maar een beetje, dan is het wel heel gaaf om een (groot deel) van een vocaal ensemble uiteindelijk los te zien/horen gaan op een geheel geïmproviseerd funkstukkie of een 'rap'...

©05/2015 Lex Hakker

Column november 2014

BARBERSHOP...
(slome a capella?)

Gaap!
Barbershop is sexloze muziek. Dat zegt mijn vriendin tenminste en zij kan het weten. De
eerlijkheid gebiedt mij te vertellen dat ik het eigenlijk met haar eens ben. Toch ben ik zowel
aan mijn vriendin, als aan het geluid van met name mannelijke barbershop-kwartetten verslingerd. Met betrekking tot mijn vriendin zal ik het verder hierbij laten, maar waarom ben ik een liefhebber van barbershop? Deze erotiekloze, voor sommigen ouderwetse en zelfs saaie muziekstijl? Wat is er hier aan de hand? Een korte mijmering kan hier wellicht helderheid verschaffen.
Barbershop is een van oorsprong Amerikaanse vierstemmige a capella-zangstijl, ontstaan rond 1900 in plaatselijke kapperszaken, maar gebaseerd op Europese harmonische, melodische en ritmische principes. De altijd herkenbare sound wordt veroorzaakt door een speciale, typische organisatie van de vier zangstemmen.Men kan barbershop in kwartetten of in koren zingen. Er zijn hiervoor strikte regels: mannen bij mannen en vrouwen bij vrouwen, dus geen gemeng! (Laatst zei iemand mij echter dat de eerste gemengde barbershopkoren in Amerika een feit zijn, maar veel geloof ik hier nog niet van... eerst zien... en dan horen!)
Zoals ook in eerdere columns te lezen is, weet ik inmiddels dat de menselijke stem mij op indringende wijze raakt. Mannelijke en vrouwelijke solisten, ensembles uit de pop-, jazz-, wereld-, of klassieke muziek bewijzen mij keer op keer dat de stem een uitzonderlijk geschikt instrument is om de directe verbinding tussen de ziel (of de emoties) en de buitenwereld tot stand te brengen. Niet voor
niets is al eeuwenlang, in alle culturen, de stem de ultieme emotionele koerier.
In de barbershop wordt echter de stem niet al te emotioneel gebruikt, maar meer technisch en goed uitgekiend. Stemscholing is bij barbershop eerder regel dan uitzondering. Maar behalve een goede, vaste stem, moet je nog een paar vaardigheden hebben om naar behoren in een kwartetje te kunnen functioneren.
Een goed barbershop-arrangement zit op zichzelf al mirakels mooi in elkaar, maar er wordt bovendien veel en zeer intens gestudeerd om de samenklanken spatzuiver te krijgen. De zogenaamde ringing chords zijn een befaamd barbershop-fenomeen: er wordt net zo lang op bepaalde akkoorden geoefend totdat het lijkt of er een extra stem mee klinkt (de zogenaamde fifth voice)! Dus doorzettingsvermogen vereist!
Ik hoef niet verder gaan. U begrijpt 't al: dit alles bij elkander is al dik smullen voor iemand zoals ik, die van de (zang)stem houdt en een straffe muziek-theoretische achtergrond heeft. Maar barbershop heeft ook merkwaardige kanten...

De Man en de Vrouw
Ik mag het in dit tijdperk van de opstomende vrouwenemancipatie eigenlijk niet zeggen, maar ik vind in tegenstelling tot mannen-barbershop, over het algemeen de vrouwen-barbershop nix-an. Waarschijnlijk komt dit omdat bij vrouwen van de lage tot de hoge stemmen de klankkleur min of meer gelijk blijft. Bij mannen heb je door de grotere verschillen in de stemsoorten veel meer kleur en resonantie. Pffff... maar gelukkig heb ik toch een indrukwekkend filmpje gevonden waarin 4 jonge barbershop-vrouwen het scherm afspatten... (zie links hieronder) Ook barbershop mannen- en vrouwenkoren zijn beter af zonder mijn belangstelling. Naast de oubollige sound maken vooral de vaak opgelegde en moeizaam uitgevoerde showeffecten het genre voor mij niet flitsender.
Het is jammer dat er vanuit de barbershop-traditie geen verschil is tussen arrangementen voor mannen
en vrouwen. In andere a capella- en close harmony-stijlen wordt er juist wel veel gebruik gemaakt van deze markante stemverschillen.

The Missing Link
Hoewel er over de gehele wereld honderdduizenden mensen barbershop bedrijven, associëren velen het nog met saaiheid, verveling en zelfs religie. Ik snap dat wel. Een componist/arrangeur moet al zijn creativiteit aanwenden om een goedklinkend barbershop-arrangement te realiseren en hij kan zich bij voorbaat verkneukelen op de intensiteit, de virtuositeit en speelsheid die ingezet zullen worden voor een uitvoering. Het markante is echter dat je als arrangeur of als vertolker niet moet proberen om zelfs maar een suggestie van erotiek in een barbershop-arrangement of een uitvoeringswijze te stoppen. Al dan niet geforceerde humor kan nog wel, maar frivoliteit? Hup! Een snufje ondeugd en je bent als kwartet of koor uit de gratie en gediskwalificeerd bij de competities!
Waar in het jazz-, pop- en met name het klassieke repertoire de verwijzingen naar erotiek en dubbelzinnigheden zonder probleem aan te wijzen zijn, is en blijft de barbershop sexloos. Zelfs de overduidelijke dubbelzinnigheden in de tekst van bijvoorbeeld de barbershop-standard My Gal Sal worden altijd (verplicht?) sereen en onschuldig gezongen en hoe zit het nu echt met Lollipop, de gigantische hit van The Chordettes in ’58?
Niet alles hoeft natuurlijk met erotiek gekruid te zijn, maar de barbershop kiest wel voor een hele schrale benadering... het begint er helaas een beetje op te lijken dat door gebrek aan verse input de levensvatbaarheid van deze stijl begint te tanen. Op YouTube vond ik weinig nieuwe en verfrissende filmpjes...

Ik geloof dat ik er niets anders van maken: mijn vriendin heeft gelijk! En toch... en toch luister ik met groot, zeer groot genoegen naar barbershop-kwartetten als Rhythmyx en Nightlife...

Lex Hakker
© 2014

Video's:
http://www.youtube.com/watch?v=9aK_K8O7j3o
(Rhythmyx) – 'That's Life')
http://www.youtube.com/watch?v=6ZCvZY6oxFc
(BarbershopMe - Medley)

Column mei 2014

Muziek tijdens het werk en het autorijden

Al eeuwen en eeuwen speelt muziek een belangrijke rol op alle niveaus van de samenleving in de gehele wereld. Van de primitiefste culturen tot in de kerk en in koninkrijken, muziek eiste daarin haar plaats op.
Hoewel muziek sinds mensenheugenis als de edelste der uitingsvormen werd beschouwd, duurde het pas tot in onze tijd dat er ook op wetenschappelijk niveau iets zinnigs over de bouwstenen van muziek en de werking daarvan op de mens kon worden beweerd.
Onderzoekers lijken -opnieuw- gefascineerd door het fenomeen muziek en door de hedendaagse verbluffend geavanceerde technieken, zijn er talloze mogelijkheden om diepgaand onderzoek te doen.
Het ene na het andere onderzoeksresultaat wordt dan ook gepubliceerd en twee recente onderzoeken trokken onlangs mijn aandacht.

Muziek tijdens het werk
Niet zozeer op wetenschappelijke, maar meer op statistische basis deed uitzendbureau Randstad in 2012 een onderzoek naar de 'positieve invloed van muziek op de Nederlandse werkvloer'. Van de 1175 ondervraagden gaf 95% aan dat zij liever met dan zonder muziek hun werk deden en 72% gaf aan dat zij 's ochtends, naast de onmisbare shot cafeïne, ook een shot muziek nodig hadden. Daarbij bleek dat verschillende beroepen ook een voorkeur hebben voor verschillende muziekstijlen: in de ICT wordt veel naar rock geluisterd en bij productiemedewerkers wordt veel naar metal geluisterd. Alleen in de zorg gaf men aan dat muziek oorzaak is van verminderde concentratie en dat dit een afleidende factor was. Van de ondervraagden gaf 93% aan dat muziek de werksfeer verbeterd en de productiviteit verhoogt. Bijna twee derde van de werknemers in financiële beroepen is van mening dat het toedienen van pop- of rockmuziek tijdens het werk de gezondheid bevordert en ziekmeldingen beteugelt.
Er kwamen uit dit Randstad-onderzoek ook enige verschillen tussen mannen en vrouwen boven water: mannen zouden meer zelf hun muzieksmaak willen bepalen, terwijl vrouwen hun smaak lijken aan te passen aan de wens van de meerderheid. Dat mannen vaak teruggrijpen naar muziek uit de jaren '70 en dat vrouwen het liever houden bij hedendaagse muziek, zou op zich weer een interessant onderzoek voor een socioloog of psycholoog kunnen zijn...

Muziek tijden het autorijden
Vrijwel iedereen beseft dat telefoneren tijdens het autorijden veel geld kost als je een bekeuring krijgt, ik bedoel... niet geheel zonder gevaar kan zijn. Maar hoe zit dat nu met het luisteren naar muziek tijdens de autoritten? Recent onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen geeft aan dat het luisteren naar muziek de rijvaardigheid niet of nauwelijks beïnvloedt. Integendeel...
De rijprestaties lijken dankzij muziek zelfs aantoonbaar beter te worden, speciaal als er op saaie wegen gereden wordt. En bij drukke of onoverzichtelijke situaties? Tijdens experimenten met complexe verkeerssituaties wilden de proefpersonen vanzelf de muziek zachter zetten en als dat niet mocht van de proefleider, bleek achteraf dat men zich zo intens op de situatie had geconcentreerd dat men niet wist wat er op de radio was geweest. Veiligheid staat op zo'n moment voorop en daardoor blokkeren de deelnemers hun afleiding, in dit geval de muziek. Hetzelfde gebeurt met handelingen waarbij veel gerichte aandacht nodig is, zoals het achteruit inparkeren.
De algemene conclusie van het onderzoek was dat automobilisten die in drukke situaties met muziek rijden niet perse slechter rijden dan bestuurders zonder muziek en dat muziek op de achtergrond ertoe kan leiden dat automobilisten zich, zowel in drukke als in rustige verkeerssituaties, nog beter gaan concentreren.

En ik...? Ik heb 't niet makkelijk... muziek is mijn werk en ik kan me niet concentreren als ik muziek hoor tijdens mijn werk... bovendien raak ik ook nogal 's in de ban van een song die plotseling mijn aandacht trekt als ik autorijd...of omdat er zo goed gezongen wordt of omdat het een lekkere ruige productie is... en nu ik erover nadenk, dat heb ik eigenlijk ook als ik in de kroeg zit... of rondloop in een goede boetiek.... overigens, alleen daarom al shop ik graag met mijn vriendin...

© Lex Hakker
Bronnen: - SENA Performers –
- scientas.nl

Column september 2013

TERRY REID & GAVIN DeGRAW of : 'Als mijn ziel een stem zou hebben...'

WAARSCHUWING! Deze column is abstract-intuïtief van opzet en kan de uitsluitend op de ratio functionerende lezers in een ongewenste staat van verwarring brengen!

De zomervakantieperiode is al jaren dé gelegenheid voor mij om mijn interessegebied te vergroten (toen ik nog aan het Conservatorium werkte, noemde ik dat 'deskundigheidsbevordering'. Klonk goed bij de functioneringsgesprekken.) Ik las dan arrangeer- en instrumentatieboeken en tweedehands gekochte boeken van Deepak Chopra. Dit voorjaar kwam ik via LinkedIn in contact met Marjolein Koetsier, een zangeres en stemtherapeute die het zeer lezenswaardige boekje Stembalans heeft geschreven. Haar ideeën spraken me aan en via de boekenlijst in Stembalans verkreeg ik De Helende Stem van Loucas van den Berg en De Stem van je Ziel van Karina Schelde. Heel kort gezegd leggen deze drie boeken uit dat met de (eigen) helende stem, na deze ontdekt en 'bevrijd' te hebben, dieper liggende emotionele blokkades gelokaliseerd, aangeraakt en geheeld kunnen worden. Hoe ver ik daarin mee kan gaan, weet ik nog niet, maar dat stem, klank en muziek met het innerlijk of de ziel van de mens in verbinding staan, voelt elke musicus. Met de bewering in Karina Schelde's boek dat 'De stem alle delen van ons wezen weerspiegelt en het klankbord is van ons innerlijk universum', ben ik in de vakantie van 2013, als een soort innerlijke 'deskundigheidsbevordering', eens flink aan de gang gegaan...

Terry Reid
Terry Reid is een rockzanger die eind jaren '60 een paar, inmiddels door velen in de cult-stand verheven, platen heeft gemaakt. Reid was vóór Ian Gillan en Robert Plant gevraagd om zanger te worden van respectievelijk Deep Purple en Led Zeppelin. Hij wees beide aanbiedingen af om aan zijn eigen carrière te kunnen werken. Terry Reid heeft het in die tijd niet gemaakt. Zijn platen verkochten niet geweldig en hij bleef een obscure rockzanger. Maar zijn stem... zijn stem was -en is nog steeds- uniek! Reid zong met het geweld van een orkaan en met een onontkoombare zeggingskracht. Wat hij ook zong, het leek allemaal compromisloos en ongecensureerd uit zijn ziel te komen... rauw, smerig en woest. Maar daarnaast ook zeker ingetogen en teder. Hij zingt nu nog steeds en de stem klinkt heser en zelfs rauwer, maar nog steeds zuiver en krachtig... zéér krachtig.

Gavin DeGraw
Gavin DeGraw is een hedendaagse, relatief jonge rockzanger met enige grote hits op zijn naam: Chariot, I'm in Love With A Girl en Not Over You om er een paar te noemen. DeGraw is voor mij de perfecte rockster: hij zingt de sterren van de hemel, speelt goed piano en gitaar en schrijft buitengewoon sterke songs. En ook hier weer... die stem! Een stem die blijkbaar geen beperkingen kent, alle kanten op kan gaan en zowel rauw als klein ingezet kan worden als expressiemiddel.

Innerlijk universum
Ik deel de mening van Karina Schelde, dat de stem een afspiegeling van de menselijke ziel is. Maar ik denk tegelijkertijd dat alles wat wij zelf mooi of lelijk vinden in de buitenwereld, ook iets zegt over onze eigen binnenwereld.
Mijn gehele leven ben ik al gevoelig voor zowel mooie als nare klanken en mijn oren spitsen zich vooral bij houten blaasinstrumenten en de menselijke stem. Dat lijkt de laatste jaren alleen maar erger te zijn geworden, want onlangs, na 34 jaar(!), scheurde Terry Reid en nu binnen de kortste keren, iets in mijn innerlijk aan stukken met zijn destijds op meedogenloze wijze verklankte zieleleed. Mijn zieleleed? Met Stay With Me en May Fly raakte hij mij direct net boven de navel, maar vlak onder de ribben, de plaats die zo schokt bij een door heftige emoties verzwaarde huilbui (zou daar de ziel dan gehuisvest zijn?).
Maar ook Gavin DeGraw weet mij met zijn ruige timbre ogenblikkelijk te beroeren en ik mag, na enig innerlijk vorsen, wel stellen dat zijn onuitputtelijke melodische lijnen de optimistische en levenslustige kanten van mijn persoonlijkheid sterk stimuleren. Een stem als die van hem zou ik nu kunnen beschrijven als de oerkracht van de natuur, van onbekommerd onkruid dat trefzeker door het asfalt heen weet te groeien.
Ja, als alles wat ik mooi vind een afspiegeling van mijn innerlijk is en als straks, na bovengenoemde boeken werkelijk goed bestudeerd te hebben, mocht blijken dat mijn ziel óók een stem heeft, dan hoop ik dat het een stem zal zijn met de kracht en de kwaliteiten van Terry Reid en Gavin DeGraw...
.
© Lex Hakker
augustus 2013
Terry Reid -'Superlungs' (1969)
http://www.youtube.com/watch?v=UYcMelyOlSQ

Terry Reid – 'May Fly'
http://www.youtube.com/watch?v=f82X9WlbDKQ (2008)
http://www.youtube.com/watch?v=4CSFfBYkycw (2011)

Gavin DeGraw – 'I'm In Love With A Girl' (2009)
http://www.youtube.com/watch?v=3of_EN0XpxI

Gavin DeGraw – 'Dancing Shoes' (2009)
http://www.youtube.com/watch?v=QhIgfILpzyM

Lex' column BODYPERCUSSIE

Column 5, maart 2013

BODYPERCUSSION

Als een dirigent 's wat anders met zijn koor wil (of als het koor 's wat anders wil met de dirigent), dan zou hij of zij eens kunnen overwegen om een bodypercussion-periode van een paar weekjes in te lassen. Voorzichtigheid is hier echter geboden... heel omzichtig moet dit aangekaart worden en er moet eerst hééél subtiel afgetast worden of er een soort van animo voor is, want geloof me... anders gaan er voor alle betrokkenen benarde tijden aanbreken.

Bodypercussion is muziek maken met het eigen lichaam. Je gebruikt het lijf in wezen als een batterij slaginstrumenten: je kunt hiertoe in je handen klappen, met de vingers knippen, met de voeten stampen, op de borstkas, billen of op de dijen slaan. Je kunt eventueel ook geluid voortbrengen met de stem, maar dat laat ik nu even buiten beschouwing.
Als expressiemogelijkheid is bodypercussion zeer oud. Het is dan ook heel goed denkbaar dat de eerste uitingen van muziek gemaakt werden op het lichaam. Zelfs heden ten dage komt bodypercussion prominent voor in diverse muziekstijlen en in verschillende culturen: denk aan het handgeklap in de Spaanse 'Flamenco' of het knippen van de vingers in jazzdans.

Hambone
Een uitgelezen voorbeeld van de bodypercussion is de hambone uit de Verenigde Staten. De hambone was oorspronkelijk een Afro-Amerikaanse muziekstijl die door slaven op katoenplantages werd gebracht. Ritme-instrumenten werden verboden door de opzichters, omdat zij bang waren dat er geheime codes doorgegeven konden worden met percussie-instrumenten. Dus werden er diverse lichaamsdelen gebruikt om muziek te maken. Zij noemden deze muziek hambone, hetgeen verwijst naar het been van de ham dat gebruikt werd om smaak toe te voegen aan een grote pot soep. Voor deze lichaamsmuziek werden de menselijke 'hambones', de dijbenen (maar ook de armen) gebruikt om -vaak complexe- ritmes virtuoos uit te voeren..

Gumboots
Een ander karakteristieke en intense vorm van het gebruik van het lichaam als muziekinstrument is gumboot dancing. Dit is een groepsdans waarbij in een halfgebogen houding een ingewikkelde choreografie uitgevoerd wordt: de dansers slaan en kloppen complexe patronen op en tegen de rubberen laarzen die zij dragen. De roots van gumboot dancing liggen in de Zuid-Afrikaanse goudmijnen tijdens de periode van het apartheidsregime. De mijnwerkers waren zeer beperkt in hun bewegingen en de grond in de mijnen stond vaak onder water; afwatering was er niet of nauwelijks. De mijnwerkers stonden urenlang tot aan hun knieën in vervuild water. Het gevolg: zweren op de huid, voetkwalen en daardoor natuurlijk vermindering van de productie. De bazen bedachten dat het goedkoper was om de mijnwerkers te voorzien van rubberlaarzen (gumboots), dan om een drainagesysteem in de mijnen aan te leggen. Zo ontstond het 'mijnwerkersuniform': zware zwarte rubberlaarzen, jeans, een ontbloot bovenlijf en zweetabsorberende bandana's ter bescherming van de ogen.
De arbeiders mochten niet met elkaar praten en ontwikkelden daarom een eigen communicatiesysteem, hun eigen unieke 'morsecode'. Door met hun laarzen te stampen en met hun enkelkettingen te rinkelen, gaven de slaven in de duisternis boodschappen aan elkaar door. Dit 'slagwerk' ontwikkelde zich tot een vorm van entertainment: de mijnwerkers werkten de geluiden en bewegingen uit tot een unieke dansvorm die ze in hun vrije tijd beoefenden.

Held(in)
De dirigent(e) die het aandurft om een aantal weekjes achter elkaar tijdens of na het inzingen wat 'lichaamswerk' aan te leren, is sowieso een held(in). Maar los daarvan, zal het regelmatige 'fysieke' werk naar verwachting een meer ontwikkeld 'bodybewustzijn' tot gevolg hebben, waardoor de metrisch/ritmische vaardigheden van een koor(lid) aanzienlijk kunnen verbeteren. Hetgeen ongetwijfeld weer bijdraagt aan betere zang- en podiumprestaties.
Zouden er trouwens al koor-choreografen in Nederland zijn die bodypercussion integreren in hun koorstandjes?

©Lex Hakker 2013

Kijktips:
http://www.youtube.com/watch?v=3Ysq0rh5ZaQ
(solo Keith Terry, master bodypercussionist)
http://www.youtube.com/watch?v=SX_pGYojtxc
(Ensemble Body Percussion)
http://www.youtube.com/watch?v=U0Q51WVrR40
(Gumboot dancers, Zuid-Afrika)
http://www.youtube.com/watch?v=cnrlzc39edM
(hambone, Ron Vargas)
http://www.youtube.com/watch?v=BJp7SlE6R2s
(International Body Percussion Festival)
http://www.rogierijmker.eu/dirigenten/bodypercussion
(artikel Bodypercussion)

Muziek maakt slim(mer) column sept 2012

LEX' COLUMN (4)
'Muziek Maakt Slim(mer)'

Filosofen, pedagogen, kunstenaars en (gek genoeg) zelfs politici hebben al sinds mensenheugenis in alle toonaarden gejubeld over de werking van muziek en haar invloed op het menselijk lichaam en de menselijke geest. De wijd verspreide levenswijsheid dat muziek nuttig en opvoedkundig is, moest het echter tot op heden stellen zonder wetenschappelijke onderbouwing. Het laatste decennium is er veel onderzoek gedaan naar de invloed van muziekonderwijs en het effect hiervan op de ontwikkeling van kinderen.
Muziek maken is dus niet alleen leuk, maar blijkt ook volgens de laatste wetenschappelijke onderzoeken, een zeer belangrijke invloed te hebben op zowel de intelligentie als de sociale vaardigheden van kinderen.
Door zelf muziek te maken wordt het intelligentiequotiënt van kinderen verhoogd en vooral het abstractievermogen en het analytisch denken worden sterk verbeterd. Het gezamenlijk musiceren versterkt daarbij het groepsgevoel en de discipline, evenals de sociale en emotionele vaardigheden. Bovendien leidt het zelf actief musiceren tot een positiever zelfbeeld.

Hoe kan dit?
Uit hersenonderzoek is gebleken dat bij musicerende kinderen de linker hersenhelft (zetel van het gevoel) en de rechter hersenhelft (waar de spraak en het intellect huist) sterker met elkaar verbonden raken dan bij niet-musicerende kinderen. Deze resultaten ontstaan, doordat muziekmaken een positieve en stimulerende werking heeft op de neurale verbindingen. De neuronen worden geactiveerd, waardoor er minder afsterven en er betere verbindingen ontstaan. Deze verbindingen vormen uiteindelijk het totaal van de intelligentie.

En de wetenschappelijke conclusies
Er is door wetenschappelijk onderzoek onomstotelijk aangetoond dat muziekonderwijs en het musiceren een meer prominentere plaats in opvoeding en de samenleving zou mogen hebben. De voornaamste conclusie van de onderzoeken zijn:
- Kinderen met een gemiddeld IQ ontwikkelen zich de eerste jaren op de basisschool op een zelfde manier. Na vijf jaar op school en vier jaar uitgebreid muziekles vertonen de kinderen op de muziekactieve basisscholen een significant hoger IQ
- Het IQ van kinderen dat al hoger was dan gemiddeld, nam na vier jaar les in solo- en ensemblespel duidelijker toe dan van vergelijkbare kinderen zonder muzikale vorming
- Sociaal zwakkere en in hun cognitieve ontwikkeling achterlopende kinderen met een lager IQ dan gemiddeld profiteren ook van uitgebreid muziekonderwijs. Hun IQ neemt met de jaren toe
- Leerlingen van basisscholen die gedurende hun gehele schooltijd extra muzieklessen hebben gehad, blijken over een twee maal zo hoog acceptatieniveau te beschikken dan leerlingen die weinig tot geen muziekonderricht kregen. Het acceptatieniveau betrof het beter en makkelijker accepteren en respecteren van de medemens .

En hoe zit 't met zangers?
Al deze klinkende resultaten gelden natuurlijk ook voor kinderen die 'alleen maar' zingen. Maar het 'alleen-maar-zingen' lijkt meer voordelen te hebben... ook bij volwassenen. Iedereen heeft baat bij een regelmatige, intensieve zang-inspanning. Niet alleen fysiek: immers zingen regelt je ademhaling en meestal neem men automatisch een betere lichaamshouding aan. Wetenschappelijk onderzoek heeft echter ook aangetoond dat een half uurtje zingen per dag het serotonine- en endorfinegehalte verhoogt. Hierdoor zou men zich energieker, blijer en minder gestresst voelen (het bijzondere is dat er bij vogels tijdens het zingen ook serotonine vrij schijnt te komen).
Het mooie van deze gratis therapie is dat het bijna overal kan en dat het niet uitmaakt hoe vals je zingt...

© 2012 Lex Hakker



Bron:
'Muziek Maakt Slim' / Hans Günther Bastian / Uitg.: Pantha Rei (2003)
www.muziekmaaktslim.nl

Column mei 2012

Muzikale hallucinaties en dwangklanken...

Het is zeldzaam als mensen geen enkele affiniteit hebben met muziek, zoals die op onze planeet klinkt. Voor vrijwel ieder van ons heeft muziek een bepaalde kracht, ongeacht of we de muzikale klanken zelf produceren of er 'alleen maar naar luisteren'. Wetenschappers menen inmiddels te kunnen concluderen dat muziek, in alle vormen, zodanig in de menselijke natuur geworteld is dat ze als aangeboren moet worden beschouwd. Ons motorisch systeem en ons gehoor en zenuwstelsel zijn werkelijk perfect ingesteld op het maken en beleven van door medemensen 'georganiseerd geluid'.
De meesten van ons gaan op een praktische en vanzelfsprekende manier om met muziek: we zingen, bespelen een instrument of luisteren naar opnames. De mens is hiervoor, zowel motorisch als neurologisch,
meer dan uitstekend toegerust. We staan vaak niet stil bij de werking van de complexe en voor ons vanzelfsprekende processen in ons lichaam en onze hersens. Vooral niet als alles, min of meer, volgens plan verloopt. Toch kunnen kunnen onze neurale circuits 'muzikaal' een eigen leven gaan leiden en vreemde spelletjes met ons spelen. Zo kan bepaalde muziek bij sommige mensen een toeval opwekken en worden anderen ernstig geplaagd door zogeheten 'muzikale hallucinaties'. Er is een gedocumenteerde casus van een man die, elke keer als er een opname van Frank Sinatra gespeeld werd, een epileptische aanval kreeg. Bij muziek-hallucinaties wordt de muzikale verbeelding van iemand zodanig excessief en onbeheersbaar dat dit arme schepsel dag en nacht met onophoudelijke herhaling van pakkende deuntjes getreiterd wordt.

Ieder van ons kent het verschijnsel dat een bepaalde melodie of een fragment hiervan, langere tijd in onze hoofd blijft rondzingen. Dat is op zich geen ongewoon verschijnsel. Ons neuraal systeem is kort daarvoor ongetwijfeld een aanzienlijke periode intensief 'gebombardeerd' geweest met een lied en ons brein reproduceert daarna voortdurend uit zichzelf, een pakkend of anderszins opmerkelijk gedeelte uit deze melodie. Soms zelfs zo lang dat wij of onze omgeving er behoorlijk genoeg van krijgen. Dit is echter allemaal nog te overzien. Maar wat als je onophoudelijk, Day In Day Out, geplaagd zou worden door een thema of motief uit een opera of als er sirenes, trams, klokken of zelfs een heel orkest onafgebroken in je hoofd klinken? De medische wetenschap heeft nog geen verklaring voor deze muzikale hallucinaties en evenmin een afdoende remedie. De artsen proberen de opdringerige geluiden met medicatie te dempen of de geplaagde patiënt met therapie de mogelijkheid te geven zelf de liedthema's in zijn hoofd te wijzigen.

Een wellicht aanverwante, maar onschuldige en eigenlijk ook wel vermakelijke vorm van muzikale hallucinaties zijn de 'dwangklanken'. Dit is geen medische term, maar een woord dat ikzelf bedacht heb voor een verschijnsel dat ik persoonlijk al jaren ken, maar dat ik nu ook af en toe bij collega's en vrienden waarneem. Dat is het verschijnsel dat handelingen, gevoelens en zelfs voorspellingen vooraf, tijdens of achteraf becommentarieerd worden met fragmenten van liedjes mét ter zake doende tekstfragmenten.
Zo hoorde ik als jongeman al fragmenten uit Queen's 'Bohemian Rhapsody' luid in mij opwellen op de momenten dat ik ergens helemaal niet wilde zijn: 'I just gotta get out, just gotta get out right of here!'
Een collega, die toch ook inmiddels al de veertig gepasseerd is, zei mij eens dat hij voortdurend 'Dirty Old Man' van The Three Degrees door zijn hoofd hoorde jengelen, toen hij met een veel jongere studente een keer uit eten was geweest. En een vriendin van mij werd eens wakker met een tekstregel uit de musical 'Jozef', waarin iets gezegd werd over 'Het Beloofde Land'. Toen ik naar haar toekomstplannen vroeg, zei ze mij dat haar een aantrekkelijke baan in het buitenland was aangeboden en dat ze niet zeker wist of ze die wel of niet moest aanvaarden...
Een adequate beschrijving en verklaring voor dit fenomeen der 'dwangklanken' ben ik tot nu toe nog nergens tegengekomen. Hoewel Oliver Sacks in zijn voortreffelijke boek 'Musicofilia' een geval beschrijft van een vrouw die al geruime tijd last had van kwellende, schelle brandweersirenes. Onder de invloed van medicijnen werd dit probleem enigszins behapbaar en kwamen er korte, zich herhalende, liedfragmenten voor in de plaats. Op een gegeven moment viel haar echter op dat impulsen uit de omgeving en de context waarbinnen ze handelingen verrichtte, meehielpen om gerelateerde fragmentjes te produceren. Zo hoorde ze bij het naderen van een kerk 'O Come, All Ye Faithful' in haar hoofd en na het bakken van een Franse appeltaart hallucineerde ze de volgende dag 'Frère Jacques'.

Hmmm... inderdaad, ja... dit lijkt ergens wel op mijn 'dwangklanken'...

©Lex Hakker, 1 mei 2012

Bron:
'Musicofilia' / Oliver Sacks, / Uitg.: Meulenhoff (2007)

Column dec 2011/jan 2012

Lex' Column

'De Stem: baren, gapen en Dunham'

We spreken, we zingen... voor ons volkomen normaal. En toch is spreken en zingen, goed beschouwd, de secundaire functie van de larynx of het strottenhoofd, het mechanisme waarmee politici, dominees, zangers en voetbalsupporters onze oren folteren of strelen. Het strottenhoofd is een orgaan waarin een subtiel bouwwerk van spieren, pezen, botten, kraakbeen en zenuwen samenwerkt om door middel van de ademstroom geluid te maken.
De oorspronkelijke, primitieve en dus primaire functie van de larynx is het vermogen om de in het strottenhoofd aanwezige stemplooien (ook wel stembanden genoemd) te sluiten om te kunnen persen, zoals dat bijvoorbeeld gebeurt bij het baren van een kind. Of, zoals we vaak ongemerkt doen, bij het ontlasten en bij zwaar tillen. Maar ook bij primaire functies als het hoesten en gapen speelt het strottenhoofd een rol.
Het opmerkelijke is dat er bij al deze elementaire handelingen geluid geproduceerd wordt. Nog een stapje verder en je kunt stellen dat eigenlijk bij elke uiting van emotionele aard een geluidje wordt gemaakt, denk aan pijn, verbazing en orgasme. Het bijzondere is dat al deze min of meer emotionele uitingen over het algemeen in klinkerklanken zijn. En er is veel voor te zeggen om hierin ook de oorsprong van het zingen te zien. Het zingen is immers ook een 'klinker-aangelegenheid'? Zangers zoeken naar de mooiste, rondste en volste klinkerklank. Ze werken vele jaren nauwgezet aan de juiste resonantie van hun a-e-i-o-u-klanken.
De medeklinkers daarentegen, bestaan uit geluiden die door lippen, tong en verhemelte worden geproduceerd en het stemgeluid speelt hier geen of een bescheiden rol. Over het gebruik van klinkers en medeklinkers zijn zwaarwichtige werken geschreven, maar het is wellicht nergens te vinden dat twee groten zangers uit de lichte muziek op twee geheel verschillende manieren hun repertoire interpreteerden. De onvergelijkelijke Ella Fitzgerald zong alle klinkers van haar teksten mooi lang en rond. Frank Sinatra echter, de meester-interpretator, was wellicht de enige zanger die het klaarspeelde om op unieke en markante wijze met korte klinkers en nota bene ook met lange medeklinkers menige song de ultieme uitvoering te geven! ('That would bore me teriffffic'ly too...')!1)

Over markant zingen gesproken. In onze West-Europese cultuur zijn we vertrouwd met het traditionele zingen. Popmuziek, musical en in mindere mate opera, klinken ons bekend in de oren. Maar in andere culturen wordt ook op andere manieren gezongen. Tibetaanse monniken maken bijvoorbeeld gebruik van de mysterieuze, zware keelzang en in Tuva (Rusland/Mongolië) wordt, naast deze techniek, ook boventoonzang of fluit(zang)2) gepraktiseerd. De zware keelzang wordt verkregen door het strottenhoofd op een bepaalde manier te 'kantelen' en de stembanden uitermate te ontspannen3). Het 'fluitzingen' wordt verkregen door de klinkers op een bepaalde, zeker niet klassieke manier, te vormen, met de tong in een totaal andere stand dan bij het traditionele zingen het geval is. Hierdoor worden uitermate ijle, hoge tonen geproduceerd, die in de geluidsleer boventonen genoemd worden. De groep Huun-Huur-Tu uit Tuva is inmiddels wereldberoemd met hun optredens met traditionele boventoonzang.

En wat is nu het verschil tussen Achmed the Dead Terrorist en een priester uit, laten we zeggen, de neolithische trechterbeker-cultuur? (En waar gaat dít nu weer over...?) Oké, genoeg nagedacht, hier het antwoord: Achmed leent zijn stem van buikspreker Jeff Dunham en de archaïsche priester leende zijn stem aan de godenbeelden in zijn tempel.
Het zogenaamde 'buikspreken' behoort tot de oudste kunstvormen van de wereld. De oudste kronieken getuigen van het feit dat het 'buikspreken' door zowel religieuze als politieke leiders als manipulatie-middel werd ingezet. Geheimzinnige stemmen klonken, schijnbaar vanuit het niets, in donkere samenkomst-ruimtes en duistere tempels. De priester, die de edele kunst van het buikspreken verstond, wendde zijn gave aan om zijn sidderende volgelingen te laten gehoorzamen door een afgod tot hen te laten spreken. Deze godsdienaar kon inderdaad de suggestie wekken om met een speciale stem-techniek de afgodsbeelden in verschillende hoeken van de ruimtes te laten spreken. Het arme volk, verlamd door deze bovennatuurlijke vertoning, volgde uiteraard gedwee de religieuze wetten en geboden opgelegd door deze, met stem begiftigde houten of stenen afgod.

Tegenwoordig wordt het buikspreken alleen nog als amusement gebruikt (hoewel je soms denkt dat er bij hedendaagse politici vaak ergens stiekem een man of vrouw achter de coulissen iets voor staat te lezen, terwijl, laten we zeggen, iemand als (ex-)president Bush tegelijkertijd staat te mimen en druk te gebaren). De techniek van het buikspreken is in al die eeuwen niet veranderd en op dit moment viert de meester-buikspreker Jeff Dunham4), met name met zijn creatie Achmed the Dead Terrorist, grote triomfen. Dunham beheerst het metier uitstekend en paart bovendien nog een cabareteske benadering aan zijn opmerkelijke gave.
Het is echter ook hier de vraag, als je goed naar de teksten luistert die hij Achmed laat uitspreken, of er toch niet enigszins sprake is van het ventileren van een mening... dus of er, ergens vanuit een duister hoekje, toch ook niet een soort van beïnvloeding of manipulatie plaatsvindt...

Lex Hakker
Leiderdorp, 20 december 2012

1) 'I Get A Kick Out Of You'/Cole Porter
2) http://www.youtube.com/watch?v=RxK4pQgVvfg&feature=related
(Huun-Huur-Tu/'fluitzang')
http://www.youtube.com/watch?v=z65RLda-SRg&feature=fvwrel
(Boventoonzingen deel 1)
http://www.youtube.com/watch?v=WUeJkUYAijw&feature=watch_response
(Boventoonzingen deel 2)
3) http://www.youtube.com/watch?v=i0djHJBAP3U&feature=related
(Huun-Huur-Tu/'keelzang')
4) http://www.youtube.com/watch?v=1uwOL4rB-go
(Jeff Dunham & Achmed the Dead Terrorist)

Bronnen:
- 'The Art Of Musical Conducting' / David Whitwell / Uitg.: Whitwell Books
- 'How to become a ventriloquist' / Edgar Bergen / Uitg.: Dover
- www.rondjestem.nl
______________________________________________________________________________________________

Column Lex Hakker

'Dirigent heeft dringend koor nodig'
Er is heel veel lust in Nederland. Zanglust, wel te verstaan...
Gelukkig wel. Dat doet eenieder goed.
Nederlanders lijken de laatste jaren, naast hun wereldbefaamde handels- en nijverheidsinstelling, steeds meer een zanglustig volkje te worden. Toen ik op school zat, hééél lang geleden, was deze trend met geen mogelijkheid te voorspellen. Nederlands volksgezang heeft altijd een lompe, enigszins boerse inslag gekend en op de lagere en middelbare school kreeg je in veel gevallen muziekles van een meester of juf die het zingen het liefst per direct bij wet verboden zag.. De miraculeuze en nooit meer te stuiten opmars van de popmuziek in de zestiger jaren heeft ongetwijfeld bijgedragen tot de bevrijding van het tot dan toe geketende Nederlandse calvinistische zang-gen. Maar ook door de al even onstuitbare opkomst van de digitale media in de jaren negentig sloegen de jongeren, massaal aan het imiteren van Britney Spears, Micheal Jackson, Spice Girls en andere tot de verbeelding sprekende sterren.
Heden ten dage blijkt de bevrijde zanglust zich te manifesteren in succesvolle programma's als Idols, X-factor en Voice Of Holland. Zangvrienden en -vriendinnen die niet zo ambitieus zijn of een gezonde dosis zelfkennis hebben, vieren hun lusten bot in een zangvereniging, dat tegenwoordig trots door het leven mag gaan als 'popkoor'. Dat was in de jaren zestig en zeventig eenvoudig niet denkbaar.
Ook voor popkoren staan dirigenten*). Een dirigent is een mens met een status aparte. Hij*) doet zijn best om met slechts één paar oren, één paar ogen en één paar handen (arm schepsel!) een groep energieke individuen in het muzikale gareel te houden. Deze man of vrouw verricht wonderen, dat lijdt geen twijfel!

'Koor zoekt dringend dirigent'
De laatste jaren las ik nogal eens een advertentie waarin een koor een dirigent vroeg. Wat veelal opviel was de enorme berg vaardigheden en talenten waarmee het koorbestuur zo'n man of vrouw gezegend wilde zien. Bij voorkeur moest de nieuwe dirigent iemand zijn met een (bijna) afgeronde Conservatorium-opleiding, piano-spelend en didactisch/communicatief een toppertje. Bovendien was een technische aanleg een pré (moest midi-bestanden of mp3's kunnen maken). Hij moest zangcoach zijn, een amateur-psycholoog, kunnende tapdansen, koorddansen, goochelen en dan nog het moeilijkste: hij moet ook nog 's charismatisch zijn en gevoel voor humor hebben! (Bij de overheid zou je in schaal 14 betaald worden voor een combinatie van deze eigenschappen!).
Laatstelijk, op één van de té warme herfstdagen, dacht ik: hmmm.... waaraan zou een individueel koorlid en een koor als geheel nu eigenlijk moeten voldoen om voor alle betrokkenen, inclusief dirigent en publiek, een bevredigend eindresultaat op te leveren?
Heel toevallig (maar wat is 'toevallig'?) kreeg ik toen ook nog 's twee boekjes in handen, waarin een paar alinea's gewijd waren aan dit onderwerp**). Gretig begon ik te lezen en het was meteen al raak, want in de eerste regel werd al gesteld dat een koorlid 'een oprechte intensiteit moest hebben om gezamenlijk in een koor te willen oefenen tot er een mooi eindresultaat bereikt is'. En daar bovenop nog 's het verlangen om iets te leren en de bereidheid om daar iets voor te doen. Pfoeehhh...! dacht ik.... dat is nogal wat...! Als dat maar goed komt! Ik durfde bijna niet verder te lezen, want hetzelfde boekje raadde ook aan om -hoewel niet eindeloos- lastige muzikale passages te herhalen zonder 'dat de dirigent zich daarvoor hoeft te verontschuldigen', want zo las ik: 'een koor groeit door flink te studeren'.
En door te luisteren. Vooral door te luisteren naar elkaar.

Eenheid
Een koor dient als een eenheid te klinken, een goed mengend geheel. Dit resultaat wordt onder andere verkregen door te zingen met dezelfde (stem)kleur, dezelfde uitspraak van de woorden en met dezelfde intensiteit. In een koor zouden de zangers dienen te luisteren naar de kleur en uitspraak van de andere zangers, naar het gebruik van hetzelfde ritme en tempo en proberen zich deze facetten eigen te maken.
' Maar daar heb je toch een dirigent voor?!' zou je natuurlijk meteen willen uitroepen. Natuurlijk is een dirigent belangrijk voor zaken binnen het koor als balans, het volume en de gelijkheid. Toch kan een dirigent niet alles doen en zeker niet alles tegelijk: 'Een dirigent is nergens zonder goede zangers', staat er in een boekje van Tijs Krammer. Vanzelfsprekend coacht en loodst een dirigent het koor door de song heen, maar de zangers dragen zelf de verantwoordelijkheid om als een geheel, als een totaliteit te klinken. Een dirigent bewaakt niet zozeer de kleur en de balans, maar hij leert de zangers om zelf te participeren in deze processen, met andere woorden: hij leert de zangers naar elkaar te luisteren.
Goed luisteren naar de andere zangers in je stemgroep en de rest van het koor is vooral een attitude. Een state of mind. Je moet het belang ervan inzien en je moet voor een groter doel gaan dan alleen het zingen van je eigen partij (hoewel dat soms al moeilijk genoeg kan zijn!).
Maar het is toch een stimulerend idee dat de klank van het koor als geheel daar beter van kan worden?!

Hmmm... dacht ik weer. Interessant... 'Koor zoekt dringend dirigent', maar voor hetzelfde geld staat er: 'Dirigent heeft dringend koor nodig'! Dit zou ik eigenlijk allemaal eens ergens op moeten schrijven... je weet nooit wie je daar nog eens een plezier mee doet...!

Lex Hakker
November 2011

*) lees: 'mannelijke en vrouwelijke dirigenten' en 'zij'

**)
Bronnen:
'Conducting a Choir' van Imogen Holst. Uitgave: Oxford University Press (1990)
'Een en al oor' van Tijs Krammer. Uitgave: Harmonia (2011)